Naturalna czy usypana grobla czyli jak kształtował się współczesny krajobraz Bań?

Dolina rzeki Tywy. Zachowane tu do dziś ślady po 29 budowlach piętrzących są pozostałością intensywnej eksploracji rzeki i świadczą niezbicie o roli Tywy w minionych stuleciach. Przemiany krajobrazu  ze szczególną intensywności następowały w XIX i XX wieku w wyniku rozwoju rolnictwa i nasilenia prac melioracyjnych. W tym czasie  krajobrazy zlewni rzek Pomorza Zachodniego ulegały zmianom, jednak wyjątkowo niedostępna dolina rzeki Tywy przyczyniła się do mało widocznych regulacji w obrębie rzeki  w przeciwieństwie do innych rzek naszego regionu ( Ina, Płonia). 

Zlewnia rzeki Tywy przebiega południkowo. Źródła rzeki znajdują się w pobliżu Góralic (Gmina Trzcińsko Zdrój) na ponad 70 metrowym wzniesieniu. W górnym biegu nurt rzeki przecina morenowe obszary Pojezierza Myśliborskiego natomiast w środkowym i dolnym  meandruje obszarem Równiny Wełtyńskiej. Dolina, przez którą przepływa Tywa, charakteryzuje się dużym spadkiem co w minionych wiekach przyczyniło się do budowy i napędu młynów wodnych. Rzeka płynie przez teren powiatu gryfińskiego na obszarze gmin Trzcińsko Zdrój i Banie. Przepływa przez ciąg kilku jezior: Jezioro Trzygłowskie, Strzeszowskie, Dołgie (Dłużyna), Grzybno (Leśne). Natomiast Jezioro Grodzkie i kolejne: Dłużec, Długie, Mostowe, Swięte zlokalizowane są w granicach Gminy Banie.

Epizody z przeszłości  oraz legendy związane z Jeziorem Dłużec   

Wody jeziora oblewają od stuleci miasteczko od strony zachodniej i południowej. Jeziero Dłużec (Długie Bańskie) posiada ogólną wielkość około 85 ha, największa głębokość jeziora wynosi ponad 11 metrów. Jezioro Dłużec w minionych stuleciach nazywane było: Bahnschen See (1501), Bahnschen Langen See (1784), Langer See (1890), Bahner See (1833). Polskie nazwy jeziora również przez minione lata ulegały zmianie: Długie Bańskie (1963), Dołgie Bańskie (1978). Co ciekawe na niemieckich mapach w pobliżu jeziora widoczne są istniejące w granicach miejscowości potoki: Hecht Graben i Eis Graben (Szczupaczy i Lodowy).
                                                                         

Południowy kraniec jeziora w minionych stuleciach nazywany był: Compturende oraz  Kunter - Ende co w tłumaczeniu znaczy "kraniec komtura". Kraniec jeziora, gdzie dzisiaj znajduje się strzeżone kąpielisko, był w II połowie XV wieku powodem konfliktu ówczesnego właściciela jeziora - miejscowości Banie    z zakonnikami - Joannitami ze Swobnicy (konflikt potwierdzony w dokumencie z roku 1481). Pamiątką po długotrwałym konflikcie między mieszczanami  z Bań  a  Joannitami, którego powodem był między innymi sporny połów ryb w potoku łączącym Jeziora: Długie i Dłużec jest utrwalona na niemieckich starych mapach wspomniana nazwa.

Pomorska legenda związana z Jeziorem Dłużec opowiada o dzwonie zdjętym z wieży kościoła w Baniach przez joannitów. Następnie dzwon został przetransportowany do łodzi i spławiany w kierunku południowym do potoku łączącego dwa jeziora. W pewnej chwili niespodziewanie podpłynął do łódki transportującej dzwon miejscowy rybak, łódź przewrócił. Na pamiątkę tego wydarzenia raz w miesiącu głos dzwonów wydobywał się z głębin Jeziora Dłużec.

Czy Grobla pomiędzy Jeziorem Dłużec i Mostowym w Baniach istniała pierwotnie czy została usypana 

 Dawna usypana grobla - dziś droga do Bań

W miejscu dzisiejszej drogi prowadzącej od Gryfina i Chojny do Bań i dalej na wschód wzdłuż południowego brzegu jeziora Dłużec, pomiędzy Jeziorem Dłużec i Mostowem istniała grobla zamieniona w późniejszym czasie w most. Sąsiadujące z Jeziorem Dłużec jeziorko nosi nazwę Mostowe  ( nawiązuje do istniejącej w minionych odległych latach przeprawy).
Naturalna czy usypana grobla ? W chwili obecnej trudno stanowczo odpowiedzieć na to pytanie. Można przypuszczać, że na tak podmokłym i bagnistym terenie nie istniała przed przybyciem Templariuszy. A powstała w obliczu potrzeby transportu, rozwoju rolnictwa i handlu na tym terenie. W zachowanych najstarszych mapach niemieckich widoczna jest granica pomiędzy jeziorami co wskazuje na istnienie grobli. Trudno w tej chwili odpowiedzieć na pytanie czy dzisiejsze Jezioro Dłużec i  Mostowe przed wiekami stanowiło jeden akwen.
                        

 Przykładowa grobla

KLIKNIJ I PRZECZYTAJ POPRZEDNIE TEKSTY Z SERII "WŁÓCZĄC SIĘ PO ŚREDNIOWIECZNYM POGRANICZU NOWEJ MARCHII I KSIĘSTWA POMORSKIEGO"

Autorem działu regionalno - historycznego w portalu chojna24.pl jest Andrzej Krywalewicz. Znasz ciekawe historie? Posiadasz ciekawe fotografie? Zapraszamy do konaktur: andrzejkrywalewicz@chojna24.pl lub tel. 793 069 999