W okresie zaborów kościółek w małej zapomnianej wiosce pomorskiej w którym znajdował się cenny zabytek był celem licznych pielgrzymek Polaków. Ambona zbudowana z elementów karet należących do króla Jana III Sobieskiego oraz jego rodziny w okresie nieistnienia państwa polskiego w XIX i XX wieku stała się symbolem polskości.
W małej wiosce oddalonej o 10 km na zachód od Szczecinka Radacz (niemiecka nazwa wioski Raddatz) przez ponad 200 lat karety paradne króla Jana III Sobieskiego lub jak inne osoby twierdzą wóz triumfalny bohatera narodowego i zwycięzcy spod Wiednia stanowiły wyposażenie małego wiejskiego kościoła.Najbardziej okazały i efektowny element maleńkiego kościoła stanowiła ambona wykonana przez przedstawicieli rodu von Kleistów. Losy miejscowości są ściśle związane z rodem von Kleist. Przedstawiciele rodu "od zawsze" zamieszkiwali pogranicze polsko niemieckie. Na początku XV zasłynęli z łupieżczych wypraw na sąsiednie ziemie administrowane przez Krzyżaków. W XVIII wieku ród von Kleist uznawany był za jeden z najbogatszych na Pomorzu. Radacz przez stulecia był własnością rodu do końca XIX wieku.przypadek sprawił o przybyciu karet Wielkiego Króla Polski i pozostawaniu ich na peryferiach ówczesnego państwa niemieckiego. Królowa Marysieńka rozdzieliła spadek między swe dzieci a wymienione pojazdy trafiły z Wilanowa do Oławy.
 |
| Tak wyglądała zabytkowa ambona, do 1946 roku zdobiąca kościółek w Radaczu. Reprodukcja z czasopisma „Unser Pommerland”. |
Przypadek sprawił, że otrzymał je generał Heninng Aleksander von Kleist wkraczający zwycięsko do Oławy na czele wojsk pruskich w roku 1741 - przedstawiciel wspomnianego rodu von Kleist. Wspomniany pruski generał, mieszkaniec wioski Radacz sprowadził otrzymane powozy oraz inne przedmioty za wybitne zasługi na polu bitwy od Cesarza Fryderyka II Wielkiego do małej pomorskiej wioski i wykorzystał do zbudowania ambony w małym protestanckim kościele w wiosce Radacz. Ambona została zbudowana z trzech dostojnych powozów bogato zdobionych złotem, malowidłami, rzeźbieniami, będących własnością rodziny Polskiego Króla. Jeden z powozów stanowił osobistą karetę bohaterskiego Jana III Sobieskiego, kolejny należał do Marysieńki, żony Sobieskiego. Trzeci pojazd to w ocenie historyków sztuki i znawców życia króla to kareta triumfalna Jana III Sobieskiego.
Von Kleist wyeksponował na protestanckiej ambonie napis, że był to dawny rydwan triumfalny Jana III Sobieskiego, ofiarowany królowi w dowód wdzięczności przez ludność Wiednia. Zapewne von Kleist wymyślił legendę, jakoby ambona była dawnym rydwanem triumfalnym Sobieskiego, który miał służyć królowi do uroczystego wjazdu do Wiednia po zwycięstwie nad Turkami.
 |
| Autentyczne malowidło na drzwiczkach karety triumfalnej - Herkules walczący z Hydrą |
 |
| Toaleta podróżna z XIX w. zaprezentowana wraz z zrekonstruowanymi pojazdami w Wilanowie |
Do końca II wojny światowej w małej pomorskiej wiosce znajdował się cenny zabytek związany ściśle z historią Polski. W okresie zaborów kościółek w którym znajdował się cenny zabytek był celem licznych pielgrzymek Polaków. Ambona zbudowana z elementów karet należących do króla Jana III Sobieskiego oraz jego rodziny w okresie nieistnienia państwa polskiego w XIX i XX wieku stała się symbolem polskości.
 |
| Ryglowy kościółek w Radaczu |
Na
imponujący zabytek zwróciła uwagę dr Teresa Żurawska, wieloletni
kustosz Powozowni Zamkowej w Łańcucie. W trakcie mozolnych, długich
badań rozszyfrowała ambonę z Radacza, odczytała pełne złoceń
alegorie, metafory i symbole barokowe znajdujące się w ambonie, a
pochodzące z zabytkowych powozów królewskich. W mozolnych
badaniach pani dr Żurawska dotarła do najstarszego tekstu w
ówczesnej prasie lokalnej, który ukazał się w 1827 roku i
nawiązywał do powozów królewskich. Uznała, że podane w starej,
lokalnej gazecie niemieckiej informacje były sprzeczne z faktami
rzeczywistymi. Informacja była pełna błędnie podanych faktów
historycznych nawiązujących do pochodzenia karet oraz powiązanych
z królewskimi pojazdami osób, dat i zdarzeń. Znawczyni historii
sztuki uważała, że wiele błędnych informacji zostało celowo
sfabrykowanych przez przedstawicieli rodu von Kleist dla uzyskania
rozgłosu i pozyskania tłumnie odwiedzających pielgrzymów
identyfikujących się z nieistniejącą Polską. Zachowane herby
rodowe rodziny królewskiej, widoczne godła Polski, zdobienia
nawiązujące do uzbrojenia tureckiego naprowadziły znawczynię do
znalezienia odpowiedzi na pytanie o roli pojazdów królewskich.
Zdecydowanie odrzuciła hipotezę lokalnej prasy niemieckiej o
posłużeniu się do zbudowania ambony wozem triumfalnym który
rzekomo miał otrzymać jeden z najwybitniejszych władców Polski od
ludności Wiednia. Utrzymywała, iż do zbudowania ambony posłużyły
trzy karoce należące osobiście do pary królewskiej.
 |
| Powozownia królewska |
Po II wojnie światowej w wyniku działań żołnierzy radzieckich zabytkowa ambona została przewieziona z małego ryglowego kościółka w Radaczu k. Szczecinka do Szczecinka a następnie do Słupska w roku 1967 gdzie przez 15 lat była wyjątkowym eksponatem Muzeum Pomorza Środkowego. W 1983 r. unikatowa ambona została przewieziona do Wilanowa w którym pracownicy mozolnie i precyzyjnie zrekonstruowali z ambony trzy karety paradne Sobieskiego.
W 2003 roku zrekonstruowane karoce zostały zaprezentowane w Muzeum Pałacu w Wilanowie.
Źródła: http://www.parsecko.koszalin.opoka.org.pl/menu_pages/kosciol_radacz/krolewskie_karety.html (dostęp: 12.09.2015), http://www.gazetagazeta.com/artman/publish/article_1881.shtml (dostęp: 12.09.2015), http://fakty.interia.pl/raporty/raport-restytucja/aktualnosci/news-lup-marszalka-von-kleista,nId,1710698 (dostęp: 12.09.2015), http://wiadomosci.pless.pl/39169-krolewskie-karety-i-toaleta (dostęp: 13.09.2015),
zdjęcia pochodzą: http://fakty.interia.pl/raporty/raport-restytucja/aktualnosci/news-lup-marszalka-von-kleista,nId,1710698, http://wiadomosci.pless.pl/39169-krolewskie-karety-i-toaleta
bardzo ciekawe
OdpowiedzUsuń