Włócząc się po średniowiecznym pograniczu Księstwa Pomorskiego i Nowej Marchii pozostawiam malowniczą Rurkę z tyłu i ścieżką pomiędzy stawami hodowlanymi docieram na wzniesienie terenu i stąd w kierunku siedziby gospodarstwa agroturystycznego kieruje się do mostu na rzece Rurzyca i zabytkowym traktem ocienionym klonami (rzadkiej odmiany i niezwykłej urody) dostaję się do lasu.
Wyjątkowe jezioro o szmaragdowym kolorze wody ukryte w lesie
Jezioro Leśne nazywane również Kamienny Jaz położone w zlewni Odra Rurzyca Leśne. Jezioro w minionych stuleciach przybierało nazwy: Krumme (1784), Krummer See (1833}, przed II wojną światową nazywane Krumme See (1937) 28,36 ha, Kamienny Jaz (1989) , Leśne (1991) 25 ha, Leśne (1992) 27,1 ha.
 |
| Jezioro Leśne zwane również Kamienny Jaz |
Jezioro posiada kształt obróconej podkowy, czystość i barwa wody wyróżnia jezioro spośród innych licznych jezior w okolicy. Doskonale można obserwować w krystalicznej wodzie o niespotykanej barwie co się dzieje pod powierzchnią. Sielawowe Jezioro Leśne przed kilku laty zostało wytypowane do udziału w programie do badań ichtiologicznych i hydrochemicznych mającym na celu odtworzenie naturalnego rozrodu rodzimego raka szlachetnego i błotnego oraz wspieranie swobodnego rozwoju cennych gatunków ryb: sielawy i siei.. Wymienione gatunki są w Polsce zagrożone wyginięciem. Wzdłuż brzegu jeziora biegnie ścieżka którą pokonuję i docieram do "dzikiej" plaży wioski Kamienny Jaz. Stąd prosta droga prowadzi do wioski.
Stowarzyszenie Miłośników Jeziora Leśnego "Lago"
Bardzo ciekawa inicjatywa społeczności lokalnej była impulsem do podjęcia mozolnej pracy w celu utworzenia stowarzyszenia. Godny szacunku pomysł zaktywizował mieszkańców wioski Kamienny Jaz. Inicjatorami i założycielami Stowarzyszenia Miłośników Jeziora Leśnego "Lago" są mieszkający w Kamiennym Jazie Państwo Tałndzis. Pierwsze spotkanie organizacyjne miało miejsce w dniu 13 XII 2014 roku, Entuzjazm społeczności i zainteresowanie losem pięknego jeziora przerosło wszelkie oczekiwania i utwierdziło pomysłodawców w przekonaniu, że warto zaangażować energię i emocję w stworzenie grupy miłośników zabiegających o czystość i pierwotny stan jeziora oraz kształtowanie etyki wędkarskiej. Sympatycy lokalnego skarbu "Jeziora Leśnego" pragną zabiegać o zachowanie pierwotnej formy krajobrazu i poszanowanie nienaruszonego stanu natury.
 |
| Stary trakt do Kamiennego Jazu |
 |
| W pobliżu Kamiennego Jazu |
Energia rzek i potoków
Umiejętność przerobu zbóż na mąkę, kaszę została przez człowieka wykorzystana już w neolicie poprzez rozcieranie ziaren na kamieniach o odpowiednich płaskich kształtach. Młyny wodne wykorzystujące energię rzek, cieków wodnych zostały upowszechnione w Imperium Rzymskim. Do Polski dotarły w XII wieku i mniej więcej w tym samym czasie pojawiły się na Pomorzu. Wykorzystując technologię budowano na rzekach młyny wodne, folusze, młyny garbarskie. Młyny wiejskie obsługiwały obszar kilku wiosek. W późniejszym czasie około XIV wieku pojawiły się młyny wietrzne (wiatraki), rozpowszechnione od XVIII wieku. Podobno w XVIII wieku w Polsce było eksploatowanych około 20 000 młynów i wiatraków. Najpopularniejszym budulcem było drewno. Obiekty były lokalizowane na terenach słabo zalesionych, wzgórzach.
W Nowej Marchii w 1790 roku istniało 370 młynów wodnych i 127 wiatraków. W XIX wieku zastosowano technologię parową , XX wieku energię elektryczną. Na omawianym młyny wodne powstały na zdecydowanej większości rzek, rzeczek, potoków ( Kurzycy, Myśli, Słubi, Tywy).
 |
| Zachowane urządzenia młynu wodnego w Obrominie koło Pyrzyc |
Jaz kamienny uwieczniony w nazwie wioski
Jaz kamienny uwieczniony w nazwie wioski (Steinwehr) pamiątką po młynach wodnych rozlokowanych na Rurzycy w pobliżu zabudowań miejscowości. Już w odległym XIII wieku wody Rurzycy służyły do napędu młynów wodnych. Średniowieczna nazwa miejscowości pojawia się w nadaniu Ziemii Bańskiej przez księcia pomorskiego Barnima I dla Templariuszy. W dokumencie z 1235 roku nazwa miejscowości to Stenwer. W tym czasie Kamienny Jaz został siedzibą pomorskiego rodu rycerskiego Steinwehr. Przodkowie rodu przybyli na średniowieczne pogranicze pomorsko - nowo marchijskie z obszaru Starej Marchii. W roku 1478 wioska została przekazana zakonowi joannitom. Lennikami Kamiennego Jazu w tym okresie była rodzina von Schoenebeck, której członkowie byli bezpośrednio zaangażowani w rycerskim bractwie joannitów. W 1731 roku margrabia Fryderyk Wilhelm von Hohenzollern zakupił wioskę. w okresie administrowania przez Fryderyka wioska dobrze się rozwijała. Przyjęło się, że część wioski położona po zachodniej części rzeki to Kamienny Jaz natomiast po wschodniej to Zabuże. W roku 1825 dwoje ludzi: Wilhelm Ludwik Schneider i Eleonora Roemer zdecydowało o zakupie sześciu włók ziemi. Nazwa nowo powstającej części Kamiennego Jazu została utworzona przez piersze litery imion i nazwisk nowych właścicieli WERSfelde czyli dzisiejsze Zabuże. Nowa wyodrębniona część wioski dość szybko rozbudowała się, nazwa została urzędowo potwierdzona w roku 1842.
Warto wspomnieć, iż zapomniana a niezwykła wioska czeka na swoich odkrywców, którzy dostrzegą niezwykłą urbanistykę miejscowości przedzielonej w naturalny sposób przez rzekę Rurzycę. Jako jedna z nielicznych wiosek na Ziemi Chojeńskiej została oznaczona na Wielkiej Mapie Księstwa Pomorskiego powstałej w latach 1610-1618 na zlecenie Filipa II - księcia szczecińskiego. Podróżnikiem i późniejszym twórcą mapy był niemiecki kartograf Eilhardus Lubinus. Do dzisiaj swe czyste powietrze zawdzięcza otaczającym ją lasom o mieszanym drzewostanie. W okolicy wioski brzegi rzeki strome gęsto porośnięte krzewami, drzewami. Dno rzeki piaszczyste z dużą ilością kamieni. Rurzyca płynie tutaj meandrując co sprawia, że nurt rzeki jest wolniejszy. Wiele tajemnic skrywają okolice wioski i z całą pewnością tutaj wrócę. Warto zobaczyć zapomniany Kamienny Jaz i wrócić !
 |
| Fragment mapy kartografa książęcego Lubinusa z zaznaczanym Kamiennym Jazem |
Peter van Eyck urodzony w Kamiennym Jazie
Późniejszy aktor urodził się w Kamiennym Jazie 16 VII 1911 roku. Ojciec Emil był dzierżawcą majątku w wiosce. Marzeniem rodziców było aby syn został oficerem w pruskiej armii. Przyszły aktor jednak wbrew marzeniom rodziców po maturze zamieszkał w Monachium uczestnicząc między innymi regularnie w zajęciach muzyki i tańca. W roku 1931 w wieku dwudziestu lat opuścił Niemcy. Rozpoczął się w życiu młodego człowieka okres imponujących podróży. Dotarł do Algieru, Tunisu oraz na Kubę. W Hollywood początkowo pracował w charakterze kierowcy ciężarówki. Kolejno wykonywał różne zajęcia, w późniejszym czasie znalazł pracę w rozgłośni radiowej. W filmie znalazł zatrudnienie początkowo w epizodach od zagrania w roku 1942 roli robotnika w filmie "Zagubione dni" (nie został wymieniony w czołówce filmu). Dwukrotnie żonaty, ojciec dwóch córek. Zmarł w wieku 58 lat w stolicy Szwajcarii na posocznicę. Tworzył muzykę do rewii, pracował jako kierownik sceny, asystent produkcji i asystent reżysera. Zapisał się na trwałe w historii światowego kina. Aktor zagrał w ponad 90 filmach, między innymi w słynnych obrazach: "Najdłuższy dzień", "Cena strachu Bimba", "Most na Renie". Do dzisiaj zachowały się w Kamiennym Jazie budynki gospodarcze majątku stanowiącego dzierżawę ojca aktora.
 |
| Kamienny Jaz - XIII wieczny kamienny kościół filialny p.w. Św. Wawrzyńca |
 |
| Interesujący most kamienny na Rurzycy w Kamiennym Jazie |
 |
| Kamienny Jaz - wnętrze kościoła |
 |
| Dalsza droga Lota (Loth Weg) w kierunku Trzcińska Zdroju |
Żródła: Edward Rymar, Nazwy wodne dorzecza dolnej Odry, w (Przegląd Zachodniopomorski), (2009, zeszyt 2), s. 91-122, Rocznik Chojeński, Pismo historyczno-społeczne, tom IV, Stowarzyszenie Historyczno-Kulturalne „Terra Incognita” w Chojnie, Chojna 2012, http://www.filmweb.pl/person/Peter+van+Eyck-51951 (dostęp: 31.05.2015), zdjęcia: Andrzej Krywalewicz.
Podziękowanie dla pani Państwa Talandzis za ważne informacje i zaangażowanie w ochronę Jeziora Leśnego.
